Historia
Miasto Łęczna jest stolicą powiatu łęczyńskiego, siedzibą władz gminnych i powiatowych. Położone jest na bezleśnym płaskowyżu lessowym, na skraju doliny rzeki Wieprz. Jego starsza część rozsiadła się natomiast na wysokiej skarpie, w widłach Wieprza i Świnki. W herbie miasta znajduje się dzik, który według legendy uratował mieszkańców przed groźnym pożarem. Pierwsze wzmianki historyczne o Łęcznej pochodzą z 1350 roku. W roku 1467, w wyniku starań kasztelana krakowskiego Jana Tęczyńskiego, król Kazimierz Jagiellończyk nadał Łęcznej prawo miejskie. Jednocześnie otrzymało ono przywilej królewski organizowania dwóch jarmarków. Od tego czasu nastąpił jego szybki rozwój. Zdecydowało o tym przede wszystkim korzystne położenie na skrzyżowaniu dróg handlowych wiodących z terenów zabużańskich i ziemi chełmskiej do Lublina, a także spławny Wieprz. Najprawdopodobniej na początku XVI wieku na skraju urwiska, przy ujściu Świnki do Wieprza stanął zamek. Na przełomie XVI i XVII wieku nowi właściciele – Noskowscy, uzyskali od króla Stefana Batorego przywileje na kolejne jarmarki, co spowodowało dalszy rozkwit miasta. Przybywało na nie tysiące sprzedawców, kupców i pośredników z całej Europy.
Ożywienie w dziedzinie handlu i rzemiosła, a także rozwój przestrzenny sprawiły, że miasto stało się jednym z najważniejszych ośrodków miejskich województwa. Śladem jego dawnej świetności jest nietypowy układ architektoniczny starego miasta z trzema rynkami. Sytuacja polityczna kraju (wojny nękające Rzeczpospolitą Polską od połowy XVII wieku, a następnie utrata niepodległości), wytyczenie nowych szlaków handlowych, a także częste pożary przyczyniły się do utraty znaczenia miasta. Dopiero, gdy w 1766 r. ówczesny właściciel miasta, biskup płocki Hieronim Szeptycki uzyskał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywilej na nowy, dwutygodniowy jarmark na św. Idziego i potwierdzenie wcześniej przyznanych, jarmarki łęczyńskie urosły do rangi międzynarodowych. Ściągali na nie kupcy z najdalszych stron: Ukrainy, Mołdawii, Turcji, Niemiec i Austrii.
Do niewielkiej Łęcznej liczącej w 1797 roku 348 domów i 1510 mieszkańców w czasie jarmarków przybywało kilkanaście tysięcy ludzi, a na oba jarmarki bożocielny i jesienny przypędzano prawie 30 tys. wołów i 10 tys. koni. O jarmarkach łęczyńskich w 1782 r. pisał Ignacy Krasicki, a Jan Piotr Norblin w 1803 utrwalił je na swoim obrazie zatytułowanym „Foire de Lenczna”. W XIX wieku na skutek upadku Rzeczypospolitej, walk niepodległościowych, zakładania linii kolejowych, które ominęły Łęczną oraz groźnych pożarów w 1846 i 1881, jarmarki łęczyńskie straciły swój międzynarodowy charakter, a miasto już nigdy nie powróciło do dawnej świetności.
Nową erę w dziejach Łęcznej przyniosło odkrycie pokładów węgla kamiennego i rozpoczęcie w 1975 roku budowy kopalni węgla kamiennego w Bogdance. Dziś Łęczna to ok. 23 tys. miasto, siedziba wielu urzędów, regionalne centrum handlowo-usługowe. Wielu fanów piłki nożnej kibicuje piłkarzom I ligowego Górniczego Klubu Sportowego Bogdanka S.A., którzy trenują na nowoczesnym stadionie w Łęcznej.
Historia Żydów zamieszkujących Łęczną
Krajobraz kulturowy Łęcznej przez wieki tworzyła ludność różnych narodowości i wyznań. W większości była to społeczność żydowska. Według źródeł pisanych, pierwsi Żydzi pojawili się w Łęcznej w 1501 roku. Najstarsze znane wzmianki o istnieniu gminy żydowskiej pochodzą z II połowy XV wieku. Szybki rozwój gminy, będącej jedną z największych i najbardziej wpływowych w regionie, miał miejsce w ciągu XVII stulecia. Wzniesiono wówczas okazałą, murowaną bożnicę (z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć można, iż wybudowano ją w 1648 roku lub około 1655 roku), zaś w latach 1668, 1678, 1681 Łęczna była miejscem zjazdów delegatów biorących udział w obradach Sejmu Czterech Ziem (Waad Arba Aracot). 22 listopada 1846 roku w wyniku groźnego pożaru miasta spłonęła synagoga oraz zabudowa wzdłuż ulic – Zielonej, Rynkowej, Bożnicznej, Łańcuchowskiej oraz wokół Rynku II i III. Zniszczone budynki, w tym synagogę odbudowano, jednakże nie posiadamy informacji w jakim to nastąpiło okresie.
W XIX wieku Żydzi stanowili ok. 55% mieszkańców miasta. Zajmowali się przede wszystkim handlem, rzemiosłem i prowadzeniem działalności finansowej. Łęczna stała się ważnym ośrodkiem chasydyzmu. Obecność cadyka Szlomo Jehudy Lejba zwanego Łęczynerem przyciągała tu ogromne rzesze pielgrzymujących. Okres II wojny światowej przyniósł ogromne zmiany. W 1941 r. w Łęcznej utworzono getto oraz obóz pracy przymusowej. Rozpoczęły się masowe deportacje i egzekucje ludności żydowskiej. Na przełomie października i listopada 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto w Łęcznej. Rozstrzelali przy południowej ścianie synagogi 1046 Żydów (w latach 1942–1943). Dwa duże transporty skierowali do obozu zagłady w Sobiborze, pozostałych ludzi wywieźli do obozów pracy przymusowej w Piaskach i Trawnikach. Łęczyńska społeczność żydowska przestała istnieć.
WARTO ZOBACZYĆ:
Synagoga Duża – usytuowana w bliskim sąsiedztwie Rynku II (ul. Bożnicza 17), na stoku doliny Świnki. Wzniesiona w połowie XVII wieku. W środkowej części znajduje się – zbudowana na planie kwadratu – murowana bima, z czterema kolumnami toskańskimi, na których są półkoliste arkady i dwukondygnacjowa nastawa. Przy ścianie wschodniej zachował się dwukolumnowy ołtarz na rodały aron-ha-kodesz. W czasie wojny i w latach powojennych synagoga w znacznym stopniu została zniszczona, a następnie w latach 1953–1964 odbudowana. Od 1966 r. do 30.04.2014 r. mieściło się w niej Muzeum Regionalne w Łęcznej, w którym zgromadzono m.in. pamiątki po Żydach licznie zamieszkujących Łęczną do II wojny światowej. W XVI i XVII wieku tutejsza gmina żydowska była drugą pod względem wielkości gminą w woj. lubelskim. W XIX wieku działał tu cadyk chasydzki Szlomo Jehuda Leib, zwany Łęcznerem, który został pochowany na tutejszym kirkucie.
Synagoga Mała – nazywana Domem Modlitwy lub szkołą żydowską – została wzniesiona z kamienia i cegły na początku XIX wieku. Od 1993 roku mieści się tutaj Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna. Z dawnego wyposażenia zachowała się na ścianie zachodniej kamienna umywalnia do rytualnego obmywania rąk.
Kościół p.w. św. Marii Magdaleny w Łęcznej – wybudowany w latach 1618–1631 w stylu późnego renesansu. Jego fundatorem był ówczesny dziedzic Adam Noskowski, a budowniczym najprawdopodobniej Jan Wolff – czołowy murator ordynacji zamojskiej. Świątynia ma kształt krzyża, jest jednonawowa, posiada prezbiterium niższe i węższe od nawy, a także przylegające dwie prostokątne kaplice – po stronie północnej i południowej. Wewnątrz kościoła znajduje się pięć barokowych ołtarzy, w tym ołtarz główny z elementami rokokowymi, zabytkowe obrazy oraz rzeźby. Warte uwagi są m.in. barokowe portrety Jana III Sobieskiego oraz Wacława Rzewuskiego, dziedzica Łęcznej. W obu kaplicach zachowały się fragmenty renesansowych sztukaterii, a pod kościołem krypta, w której pochowano m.in. kilku łęczyńskich dziedziców z rodu Noskowskich i Firlejów.
Budynek dawnej plebanii – drewniany, z dekoracją w stylu szwajcarskim – datowany jest na ok. 1858 rok.
Mansjonaria – późnobarokowy, murowany budynek zlokalizowany w pobliżu kościoła – pierwotnie przeznaczony dla księży mansjonarzy. ufundowany przez Adama Noskowskiego około 1639 roku W 1930 roku dach łamany polski zastąpiono mansardowym. Korytarze posiadają sklepienia kolebkowe i kolebkowo-krzyżowe. Obecnie budynek pełni funkcję plebanii.
Ratusz – usytuowany na Pl. Kościuszki, w północno-wschodniej części Rynku I. Został wzniesiony pod koniec XIX wieku – pierwotnie przeznaczony był na odwach (wartownię). Jest przykładem budowli klasycystycznej. Murowany z cegły, wzniesiony na planie prostokąta, otynkowany, parterowy, dwutraktowy. Od frontu posiada czterokolumnowy portyk z trójkątnym szczytem. Od odzyskania niepodległości pełnił funkcję magistratu. Spalony w 1943 roku, a następnie odbudowany w latach 1961–1963. Obecnie jest siedzibą Urzędu Stanu Cywilnego.
Domy zajezdne usytuowane przy ul. 3 Maja 26 i 37 oraz przy pl. Kanałowym 18 i 26 to pozostałości po XIX-wiecznej architekturze z okresu jarmarcznej świetności miasta. Drewniane, o czterospadowych dachach, z ogromną sienią zajezdną – stanowiącą ponad trzecią część powierzchni domu – w okresie jarmarków pełniły rolę kwater mieszkalnych i stancji.
Zespół dworsko-parkowy na Podzamczu – położony na wysokim wzniesieniu, przy ujściu rzeki Świnki do Wieprza. Niegdyś stał tu zamek obronny, niestety nie zachowały się po nim widoczne ślady. Park został założony prawdopodobnie w XVII wieku. Zajmuje powierzchnię ok. 8 ha i liczy blisko 2 tys. drzew. Kilka z nich zostało zarejestrowanych jako pomniki przyrody. W parku znajduje się XIX-wieczny, znacznie przebudowany dwór i stojąca obok oficyna oraz pozostałości po zabudowaniach gospodarczych. W jednym z budynków, pełniącym dawniej funkcję suszarni chmielu, utworzona została wieża widokowa z tarasem umieszconym na wysokości 10m. Obiekt jest ogólniodostępny dla zwiedzających w godzinach 8.00-21.00.
Artykuł pochodzi z portalu: http://www.turystyka-pojezierze.pl/
