Jezioro Ełckie jest ósmym najgłębszym jeziorem w Polsce. Jezioro ma charakterystyczny kształt bumerangu składającego się z trzech części. Północna i środkowa są rozdzielone wyspą, przez którą przebiega most. Na wyspie znajduje się zamek krzyżacki (a raczej jego ruiny). Południowa część prowadzi w stronę przeciwną do miasta i jest oddzielona półwyspem od części środkowej. Ta część jest najwęższa i najpłytsza. Jezioro ma powierzchnię 385 hektarów. Maksymalna głębokość wynosi 56 metrów. Jezioro jest długie i ma aż 4 kilometry długości, a linia brzegowa to blisko 19 kilometrów.
Przez jezioro przepływa rzeka Ełk, która wpada do jego środkowej części i wypływa z południowego końca. Od zachodu wpada krótki kanał z jeziora Sunowo, natomiast z południowej strony strumień z pobliskiego jeziora Szarek. Otoczenie jeziora tworzą zabudowania miasta Ełk oraz wsi Chruściele i Barany oraz pola uprawne. Lasów nad brzegiem jest niewiele. Zbiornik jest w stosunkowo niewielkim stopniu wykorzystywany do celów rekreacyjnych, ale to wynika z miejskiej zabudowy do samego brzegu.
Według badań z 1928 roku Jezioro Ełckie było wyjątkowo czyste. Jednak od 1986 stwierdzono, że typ jeziora zmienił się na eutroficzny. Przyczyną postępującej degradacji, spowodowanej nadmiernym dopływem zanieczyszczeń ze zlewni. Od lipca 1999 roku północna część Jeziora Ełckiego, z uwagi na silne deficyty tlenowe latem i występowanie siarkowodoru, poddawana jest zabiegom rekultywacyjnym. Wody jeziora są napowietrzane. Odcięte zostały większe źródła zanieczyszczeń zbiornika. W 2003 roku wyniki analizy czynników fizyko-chemicznych siedliska pelagialu Jeziora Ełckiego dowiodły o pozytywnych zmianach, jakie zaszły w napowietrzanych plosach. Obecnie jezioro zaliczane jest do drugiej klasy czystości.
Ełk powoli otacza jezioro. Większość miasta jest na wschodnim brzegu, ale obecnie widać rozwój zabudowy wielorodzinnej na południowym brzegi u nowe osiedla domów jednorodzinnych na brzegu zachodnim. To jest zaskakujące, bo drogi wokół jeziora są wąskie i nie zapewniają płynnego dojazdu do pracy. Jezioro nie ma charakteru turystycznego, ale i tak jest ciekawe. Przez większość miejskiego odcinka ciągnie się nadbrzeżna promenada. Pomiędzy starą a nową plażą miejską jest to odcinek cichy i spokojny. Zachęca do spacerowania z rodziną. Na północ od starej plaży miejskiej aż do przystani jest to typowa promenada turystyczna. Pełno tu barów i restauracji. Latem są ogródki restauracyjne z widokiem na wodę. W wielu budynkach można wynająć pokój z pięknym widokiem na toń jeziora.
Miasto stara się zapewnić atrakcje nad wodą, ale raczej są przygotowane dla mieszkańców. Są tu dwie plaże miejskie z pełną infrastrukturą: parkingi, toalety, zaplecze gastronomiczne i ratownik. Przy obu plażach są campingi – to rzadko spotykane w miastach. Są też atrakcje sportowe typowo miejskie jak hala sportowa, baseny, boiska. Dzięki temu oferta aktywnego wypoczynku jest bardzo rozbudowana.
Użytkownikiem jeziora Ełk jest Gospodarstwo Rybackie PZW w Suwałkach. Należy wykupić stosowne zezwolenie. Występują tu typowe jeziorowe gatunki: szczupak, sandacz, węgorz, okoń, płoć, leszcz, karaś i lin, a także kilka gatunków rzecznych, jak kleń czy jaź. Jednak jezioro zwykle rozczarowuje wędkarzy. Na Pojezierzu Ełckim są inne jeziora bardziej zasobne w ryby.
