Kazimierski Park Krajobrazowy utworzono dla ochrony lessowego krajobrazu części Płaskowyżu Nałęczowskiego, doliny Wisły oraz zachowania stanowisk roślinności stepowej i miejsc lęgowych ptaków.
Kazimierski Park Krajobrazowy jest najstarszym parkiem krajobrazowym w województwie lubelskim. Został utworzony w 1979 roku dla ochrony wyjątkowych walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych okolic Kazimierza, Nałęczowa i Puław. Utworzenie parku krajobrazowego stało się ukoronowaniem wieloletnich starań naukowców i krajoznawców.
Niezwykle interesująca jest budowa geologiczna Parku. Jego podłoże tworzą skały wapienne powstałe w ciepłym, płytkim morzu, w okresie kredy. Obumarłe zwierzęta morskie, opadające na dno, ulegały przeobrażeniom. Ślady życia z tego okresu znajdujemy do dziś w kamieniołomach na terenie Parku, w postaci zachowanych fragmentów organizmów lub ich odcinków. Na krajobraz Parku miały również wpływ zlodowacenia, a przede wszystkim przyniesione przez wiatr wielkie ilości pyłu lessowego, który miejscami tworzy ponad 30-metrowej grubości pokrywę. Wyjątkowo podatne na rozmywanie wyniosłości lessowe rozcięte zostały przez niezliczoną ilość wąwozów.
Na obszarze Płaskowyżu Nałęczowskiego, czyli w lessowej i pozbawionej większych kompleksów leśnych części Parku, proces przemiany krajobrazu trwa nadal i stanowi jedną z jego najbardziej charakterystycznych cech. Sieć wąwozów osiągnęła w zachodniej części płaskowyżu rekordową gęstość 11 km/km2. Najbardziej atrakcyjnymi formami erozji są głębokie, stromościenne jary oraz formy antropogeniczne – głębocznice, które powstały poprzez stopniowe pogłębianie się dróg gruntowych. Rzeźba Równiny Bełżyckiej jest znacznie bardziej monotonna, a krajobraz ożywiają jedynie wydmy piaszczyste, często porośnięte drzewostanami sosnowymi. Najbardziej wyróżniającym się elementem krajobrazu jest stroma krawędź o tektonicznym pochodzeniu o wysokości ponad 90 m. Roztaczają się z niej rozległe widoki na zupełnie płaską Kotlinę Chodelską. Szczególne walory krajobrazowe posiada Małopolski Przełom Wisły. Na linii Podgórz – Janowiec dolina Wisły zwęża się do stromościennego „kanionu” o szerokości niewiele ponad 1 km. Prawe lessowe zbocze doliny wznosi się do 90 metrów nad poziom rzeki, lewe pozbawione lessu jest niższe, ale równie strome. Wisła na tym odcinku zachowała cechy dużej, dzikiej rzeki.
Dziedzictwo kulturowe
Centrum Parku zajmuje miasteczko Kazimierz Dolny, uznane wraz z otaczającym krajobrazem za zespół zabytkowy o randze międzynarodowej oraz za Pomnik Historii. Odwiedzający to miasteczko od zawsze doceniali wyjątkowe walory tutejszego krajobrazu zawarte w unikalnych powiązaniach elementów przyrodniczych, historycznych i kulturowych funkcjonujących tu od wieków mimo strat związanych z wojnami, klęskami żywiołowymi oraz skutkami cywilizacyjnymi. Szczególna atmosfera i nastrój zamknięte są nie tylko w rynku i podcieniach domów, lecz także w malowniczych uliczkach łączących się z wąwozami czy bulwarami otwierającymi się szeroko na panoramę doliny Wisły oraz w monumentalnych gmachach renesansowych świątyń, majestatycznych murach zamku i trzech krzyżach górujących nad miastem.
Ogromny wpływ na ukształtowanie krajobrazu i jego oblicza kulturowego oraz walorów substancji zabytkowej Kazimierza Dolnego mieli z jednej strony bogaci mieszczanie jak np.: Przybyłowie (kamienice w rynku), Czarnotowie, Górscy, Berensowie i inni, z drugiej zaś mecenat artystyczny włodarzy i właścicieli terenów dzisiejszego parku, a więc kolejno rodziny Firlejów (zamki w Kazimierzu, Janowcu i Wąwolnicy, dwór obronny w Bronowicach), Lubomirskich, Opalińskich, Czartoryskich (Końskowola, Parchatka, Pożóg, Puławy, Kazimierz, Wąwolnica), Sanguszków (Kazimierz, Wąwolnica), Małachowskich (Kazimierz, Nałęczów, Wąwolnica) i wielu, wielu innych. Najwspanialszy okres rozkwitu, w którym ukształtował się układ urbanistyczny miasteczka oraz powstawały monumentalne gmachy publiczne i ozdobione stylowe spichlerze, przypada na stulecie od połowy XVI w. do połowy XVII w.
Złoty wiek rozwoju Kazimierza i jego okolic przerwały wojny szwedzkie (1656), w czasie których zrujnowane zostały zamki w Bochotnicy, Janowcu, Kazimierzu I Wąwolnicy. Rozmiarów klęsk dopełniły także pożary i epidemie. Zmiana przebiegu koryta Wisły i odejście jej od linii spichlerzy usytuowanych wzdłuż przedmieść Bochotnickiego i Krakowskiego zdecydowały o upadku handlu w Kazimierzu i przejęciu go przez rozwijające się Puławy. Później nadszedł okres zniszczeń i rujnacji, a jednocześnie od końca XVIII w. początek fascynacji tym obszarem.
Najcenniejsze z kazimierskich zabytków to: wspaniale wyeksponowane w krajobrazie ruiny zamku Kazimierza Wielkiego, kościół farny z XVI wieku, zespół klasztorny OO. Franciszkanów Reformatów z II połowy XVII wieku, renesansowe kamienice Celejów i Przybyłów oraz grupa spichlerzy z XVI-XVII wieku. Poza Kazimierzem na uwagę zasługują: zamek Firlejów (XVI wiek) oraz zabytkowy układ urbanistyczny z czworobocznym rynkiem i kościołem w Janowcu, barokowo – klasycystyczny (XVIII wiek) kościół w Górze Puławskiej, późnobarokowy Pałac Małachowskich w Nałęczowie, XVIII i XIX-wieczny zespół budynków sanatoryjnych w Nałęczowie, zespoły pałacowo-parkowe w Celejowie, Kęble, Czesławicach, zespoły dworkowo-parkowe w Wylągach, Drzewcach, Karczmiskach i Antopolu, a także zabytki wiejskiego budownictwa drewnianego w Męćmierzu i Rogowie oraz skansen w Janowcu.
Fauna
Różnorodność siedlisk cechująca Kazimierski Park Krajobrazowy stwarza warunki dla występowania bardzo bogatej fauny. Szczególnie interesujące są gatunki owadów związanych z murawami kserotermicznymi. Dwa gatunki pluskwiaków i jeden motyl (modraszek orion) są endemitami występującymi jedynie w okolicach Kazimierza.
Szczególne zainteresowanie naukowców budzą od dawna ptaki związane z doliną Wisły. Nieuregulowana, duża rzeka (ostatnia o takich cechach rzeka w Europie) umożliwia gniazdowanie oraz żerowanie ogromnej ilości gatunków ptaków związanych z siedliskami wodnymi i podmokłymi. Ptaki zasiedlają tu piaszczyste oraz trawiaste wyspy, mielizny i nadwodne zarośla – środowiska nieodwracalnie zniszczone gdzie indziej w wyniku regulacji rzek.
Z najciekawszych ptaków wymienić należy: rybitwę rzeczną i białoczelną, sieweczkę rzeczną i obrożną, mewę pospolitą, śmieszkę, czarnogłową i białogłową. Na znajdującej się dziś pod ochroną rezerwatową Krowiej Wyspie koło Męćmierza (Mięćmierza) stwierdzona gniazdowanie niewystępującego w tej części Polski ostrygojada. Wisła poza tym, że umożliwia przetrwanie wielu rzadkim już dziś gatunkom awifauny stanowi w tej części Europy główny korytarz ekologiczny umożliwiający wędrówki ptaków w kierunku południkowym.
Z małych ssaków występujących w Parku najbardziej interesujące są nietoperze. Zidentyfikowano tutaj aż kilkanaście gatunków tych bardzo sympatycznych, choć w tradycji ludowej cieszących się niezasłużenie złą sławą, zwierząt. Są wśród nich m.in.: nocek duży, nocek Bechsteina, nocek Brandta, borowiec wielki, gacek wielkouch, gacek szary i borowiaczek. Warto również wspomnieć o myszy zielnej, orzesznicy i zębiełku białawym. Brak większych kompleksów leśnych powoduje, że w Parku nie występują duże ssaki związane z ekosystemami leśnymi. Spotykane są natomiast gatunki żyjące na granicach pól i lasów, na przykład: sarny, dziki, zające, lisy.
Flora
Ze względu na dosyć duże urozmaicenie terenu w Kazimierskim Parku Krajobrazowym występuje zróżnicowana roślinność: wodna, szuwarowa, torfowiskowa, łąkowa, leśna, murawowa i synantropijna. Główne walory florystyczne Parku związane są z ciepłolubną roślinnością wapiennych oraz lessowych zboczy w dolinie Wisły i Bystrej, wchodzących w skład muraw kserotermicznych. Możemy tutaj spotkać wiele rzadkich i chronionych roślin m.in.: wisienkę karłowatą, wiciokrzew przewiercień, powojnik pnący, ligustr pospolity, wawrzynek wilczełyko, aster gawędka, obuwik pospolity, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, ostnica włosowata, goryczka krzyżowa, wężymord stepowy, len złocisty, oman wąskolistny, kosaciec bezlistny.
Murawy kserotermiczne to doskonałe siedlisko dla wielu owadów. Motyl – modraszek orion oraz dwa gatunki pluskwiaków to stwierdzone tutaj endemity żyjące jedynie w okolicach Kazimierza. Z kolei dzika dolina Wisły, a przede wszystkim piaszczyste łachy i wyspy to wymarzone siedliska lęgowe dla ptaków.
W lessowej części Parku brak jest większych kompleksów leśnych. Lasy, a właściwie duże zadrzewienia powierzchniowe, tworzą tu wielogatunkowe, różnowiekowe drzewostany liściaste. Większe powierzchnie leśne występują na Równinie Bełżyckiej i Równinie Radomskiej. Ze względu na uboższe siedliska są to głównie bory sosnowe z domieszką gatunków liściastych. Bardzo żyzna Kotlina Chodelska jest niemal całkowicie pozbawiona lasów.
Z powodu obwałowania Wisły i ekspansji rolnictwa zanikły powszechne niegdyś lasy łęgowe. Ostatni fragment łęgu, który ocalał w rejonie Puław, otoczony został ochroną rezerwatową. Jednak i on utracił swoje pierwotne cechy ulegając procesowi grądowienia związanego z osuszaniem siedliska.
Turystyka
Przez teren Kazimierskiego Parku Krajobrazowego biegnie sześć znakowanych pieszych szlaków turystycznych: niebieski Szlak Nadwiślański Annopol – Dęblin, szlak czerwony Kazimierz Dolny – Lublin, zielony Szlak im. Wincentego Pola Janowiec – Puławy, czarny Szlak Partyzancki Puławy – Parchatka, szlak niebieski Rąblów – Markuszów, szlak niebieski Janowiec – Czarnolas –Garbatka.
Po Kazimierskim Parku Krajobrazowym można poruszać się również korzystając ze znakowanych tras Nordic Walking, szlaków rowerowych i szlaków konnych oraz szlaków tematycznych, takich jak: Szlak młynów wodnych rzeki Bystrej, Szlak muzeów, Szlak zabytkowych kościołów, Szlak literacki, Szlak smaków Krainy Lessowych Wąwozów. Istnieje możliwość wzięcia udziału w spływach kajakowych rzekami Wisłą i Chodelką lub rejsie statkiem spacerowym po Wiśle.
Atrakcją, ale również udogodnieniem, dla turystów są dwie przeprawy promowe przez Wisłę: w Kazimierzu Dolnym i Bochotnicy. W sezonie zimowym na terenie Parku działają również trzy wyciągi narciarskie (Kazimierz, Parchatka, Rąblów), a całorocznie kilka ośrodków jazdy konnej (Łąki k. Nałęczowa, Wylągi k. Kazimierza Dolnego, Oblasy).
Baza noclegowa jest bardzo dobrze rozwinięta i dostosowana do różnorodnych wymagań i potrzeb turystów. Koncentruje się w czterech ośrodkach: Kazimierzu Dolnym, Nałęczowie, Janowcu i Puławach. Turyści mają do dyspozycji hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, schroniska młodzieżowe, kwatery prywatne, kempingi oraz sanatoria (Nałęczów). Noclegi oferują również kwatery agroturystyczne, które są bardziej równomiernie rozlokowane na terenie Parku, np. w: Celejowie, Oblasach, Wojszynie, Rąblowie, Wąwolnicy, Kęble, Łąkach, Uściążu, Bochotnicy, Rzeczycy, Parchatce, Jeziorszczyźnie.
Baza gastronomiczna posiada bogatą ofertę, zróżnicowaną cenowo i jest powiązana lokalizacyjnie z obiektami noclegowymi i miejscami atrakcyjnymi turystycznie.
Artykuł pochodzi z portalu http://parki.lubelskie.pl/
